woensdag 9 mei 2012

Het "patatverbod" en de grenzen van de eigen verantwoordelijkheid


“Patatverbod is idioot en betuttelend”, zo moppert Aleid Truijens in De Volkskrant van woensdag 9 mei. Dit naar aanleiding van bericht over een Amsterdamse wethouder die de patatkar naast het schoolplein wil weren. Tieners hebben volgens haar altijd al veel zin in patat en andere vette snacks, weerstand daartegen bieden is de taak van de ouders. Wat we in onze mond stoppen, daar gaat de overheid niet over, aldus Truijens.

Inderdaad, daar gaat de overheid niet over. De industrie van ongezond gemaksvoer heeft een reclamebudget dat 2000 keer zo hoog is (!) als die van de (overheids-) voorlichting voor gezonde voeding. We worden niet zozeer betutteld door de overheid, als wel geïndoctrineerd en verslaafd gemaakt door de gemaksvoedselindustrie. Ratten doen in laboratoria bijna even veel voor ongezond eten als voor cocaïne, en vrijwel alle voedingsmiddelen bevatten tegenwoordig suiker of glucosestroop, zelfs ham of filet américain. Kijk eens rond in de supermarkt en probeer een gezonde keuze te maken. Hele schappen vol chips, rijen frisdrank en andere schappen vol koeken en ander snoep. Het heeft allemaal niets met gezond eten te maken. Om nog te zwijgen van de producten die adverteren met “van nature vetarm” (ontbijtkoek, bevat 35% suikers) of “met fruitvulling” (Liga Fruitkick, presenteert zich met hulp van het schaatsteam als gezond, maar die fruitvulling bevat vooral suikerstroop en 6,7% fruit. Ja je leest het goed.) In supermarkten liggen de groente en het fruit vooraan in de winkel. Niet omdat dat makkelijk is (ze worden geplet door je andere aankopen) maar omdat uit onderzoek bekend is dat je weerstand tegen verleidingen in het begin van de winkel veel hoger is dan na een paar minuten winkelen. De verleidingen liggen dus verderop, en daar is over nagedacht. Loop eens over een winkelcentrum met knagende trek: waar vind je een gezond broodje? Eerder kans dat je bezwijkt voor patat, hema-worst, kaaspizza of andere ongezonde “keuzes”. Wat tref je aan in de sportkantine? Patat en kroketten, frisdrank, zakjes chips. In het zwembad? Idem dito.

Is het weerstand bieden daaraan de taak van de ouders? Jazeker, maar hun macht is beperkt. Als je zoon of dochter naar school gaat en het aanbod in de kantine is ongezond en de superslanke klasgenootjes werken dagelijks roze koeken en saucijzenbroodjes naar binnen, dan kun je afspreken dat je zoon of dochter daar één keer per week aan mee mag doen. En dan maar hopen dat hij of zij sterk in haar schoenen staat. Liever nog zou je een gezonde kantine in de school zien. Geen frisdrank of vette hap, maar gezond eten. Wie zegt dat pubers geen fruit lusten? Zet maar eens een bord met vers gesneden fruit of rauwkost op tafel. Het is weg voor je met je ogen kan knipperen.

Truijens vraagt zich ook af of de Turkse pizza zoveel slechter is dan boterhammen met volvette kaas. Even een lijstje: Turkse pizza bevat 430 kcal, patat mèt bevat 570 kcal,  2 bruine boterhammen met halvarine en volvette kaas 280 kcal, over voedingswaarde en bijdragen aan je gezondheid zeggen deze calorieën niets, maar ik zou een dagelijkse portie patat of pizza toch niet gelijk willen stellen aan boterhammen met kaas. Truijens veronderstelt dat pubers evengoed wel naar de snackbar zullen gaan. Wellicht. Maar dat wil niet zeggen dat je de snackbar in of bij school moet halen.
Ze veronderstelt dat die pubers dat ongezonde eten heus thuis krijgen, van hun ouders. Ik vind niet dat je daar vanuit kunt gaan. Er zullen heus ouders zijn die hun kinderen dagelijks vette en ongezonde hap geven, maar daartegenover staan andere ouders die proberen het eetpatroon van hun kind gezond te houden. Tegen de verdrukking in. Welke ouder is erbij om zoon- of dochterlief tegen te houden als de patatkraam naast het schoolplein de verleidelijke geuren op de puber loslaat? Je kunt je kind gezond eten meegeven, maar als die kar er staat is de kans inderdaad groot dat het pakje brood in de prullenbak (of ernaast) belandt. Maar als die kar er niét zou staan, dan eet de puber gewoon zijn eigen lunchpakket. Of op de basisschool: dagelijks nemen kinderen een tussendoortje mee (en dat wordt georganiseerd door de school, in de klas), bestaande uit een pakje drinken en een verpakte koek (dat zijn er dus meestal twee of zelfs drie, bij Oreo zelfs 5, met een totale hoeveelheid van rond de 300 kcal, bijna een maaltijd dus). En minstens elke week komt daar nog een verjaardagstractatie - meestal een pakje chips (135 kcal)- bij. Jouw zoon of dochter een flesje water meegeven en een appel, is natuurlijk mogelijk. Maar als alle andere kinderen dat niet doen, is het vragen om pesterijen. De school wil er niets aan doen want dat is betuttelend. Hoezo verantwoordelijkheid van de ouders? En waar komt toch die Hollandse afkeer van betutteling vandaan? We hebben toch ook verkeersregels? We laten peuters van drie toch ook niet met hun stepje op de snelweg? We hebben toch ook wetten? Nee, die afkeer van betutteling ondersteunt de ideologie van de eigen keus en eigen verantwoordelijkheid. Wij hebben onze slanke lijn aan onszelf te danken en die vetzakken zijn dik door hun eigen schuld. Die proppen zich maar vol met donuts. Maar als mij iets de laatste tijd is opgevallen, is dat het juist de slanke tieners zijn die met zakken chips en cola op de bank zitten en niet hun dikkere leeftijdsgenootjes.

Inderdaad, achter computers zitten, weinig bewegen en een auto met chauffeur spelen een rol in het gestegen gewicht. Daar zit zéker een kans voor ouders om hun kind te stimuleren. Maar de overheid bouwt speelvelden vol èn zorgt niet voor voldoende beweging op school. Dus ouders moeten dat ook maar in de vrije tijd van hun kind regelen, naast het huiswerk, de bijbaantjes en hun eigen werkzaamheden.
Ik heb niets tegen eigen verantwoordelijkheid, niet van de puber en niet van de ouders. Maar de samenleving is aan alle kanten verziekt: zowel in het voedingsaanbod als in de omgeving. Het maken van gezonde keuzes en het bieden van weerstand tegen verleidingen is zéker mogelijk, maar wordt nu maximaal moeilijk gemaakt en vereist ook de nodige kennis, waar niet iedereen over beschikt, en een enorme hoeveelheid wilskracht en alertheid. Mensen worden, óók als ze van goede wil zijn, aan alle kanten tegengewerkt. Elk pleidooi voor een beetje steun en het inperken van de negatieve invloed van de omgeving wordt nu afgedaan als belachelijk en betuttelend. Maar een gezonde school en schoolomgeving voor mijn kind, is dat nou zo veel gevraagd? Een gezond mens in een gezonde omgeving, dáár zou ik nou wat steun voor willen vragen.

3 opmerkingen:

  1. Ik ben het bijna helemaal met je eens. Ik hou absoluut niet van betutteling, dus ik vind dat ik niet "gedwongen" hoef te worden om mijn kinderen gezond eten (mee) te geven. Vooral omdat ik graag zelf bepaal wat gezond is. Echter je hoeft het eten van voedsel dat zonder enige twijfel erg ongezond is ook niet te stimuleren. Op scholen horen snackbars niet thuis!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Dank je, ik ben het met je eens. Jij wil zelf bepalen wat gezond is, en je doet dus je best daarvoor. Er zijn inderdaad ook ouders die dat niet doen, ken je dat programma van Jamie Oliver die gezond eten op Britse scholen introduceerde? Daar stonden ouders met junkfood bij het schoolhek, om hun kinderen te beschermen tegen die `vreselijke groenten'. Hoe erg is het dan om in ieder geval op school kennis te maken met gezond eten en bewegen?

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Op de middelbare school heb ik ANW gehad. Algemene Natuur Wetenschappen. Hier leerde je zaken als wie boorde er voor het eerst olie en hoe staken ze die paal in de grond. Er zijn mensen die dit een essentieel onderdeel vinden van je ontwikkeling (moet wel want anders wordt het niet gegeven). Maar waarom krijgen wij in een steeds complexere samenleving niet meer over zelf keuzes maken. Wat staat er nou op een verpakking (er staat nooit suiker maar altijd een fancy term). En wat doet voedsel met je lichaam. Maar ook basis beginselen van recht zijn tegenwoordig totaal niet overbodig. Ik weet nu dat er in Calefornie en China mensen met palen in de grond sloegen. Terwijl ik er veel meer aan gehad had om te weten wat glucose en dextrose is.

    Prachtig stuk!

    BeantwoordenVerwijderen