Wil de nieuwe Drees opstaan?

Door Gretha Frederiks www.deavonturenvankris.nl

in samenwerking met Mieke van Stigt

Geboren in 1973 kan ik niet beweren dat ik een Dreeskenner ben. Ik zou niet durven beweren dat hij een goed premier was. Laat staan dat ik kan uitweiden over zijn karakter. Wel ken ik de emoties die Willem Drees sr. opriep bij mijn (over)grootouders. Hij was de man die hen, laaggeschoolde arbeiders, de kans gaf op een bepaalde welvaartsniveau. Misschien nog wel belangrijker kregen ze door Drees het gevoel een wezenlijk onderdeel te zijn van deze samenleving. Als groep verenigd in vakbonden en ondernemingsraden werd hun mening eindelijk gehoord én op waarde geschat.

Niet zo gek dus dat ik 'solidariteit' met de paplepel ingegoten kreeg. Hoewel ik behoor tot de tweede generatie hogeropgeleiden in mijn familie voel ik dan ook nog steeds de positieve kracht die uitgaat van een samenleving waarin we met z'n allen zorg dragen voor iedereen vanuit een sterk besef voor de waardigheid van eenieder. Dus niet 'de sterkeren zorgen voor de zwakkeren' want dat plaatst mensen in een afhankelijkheidspositie. En daar is, zo weten we na eeuwen kerkelijke armenzorg, niemand bij gebaat.

Ik spreek over daadwerkelijke solidariteit waarbij we gezamenlijk zorgen voor voorzieningen waarvan elkeen soms meer en dan weer minder gebruik maakt. Deze definitie van solidariteit lijkt echter plaats te hebben gemaakt voor een waarin solidariteit gelijk staat aan het streven naar inkomensgelijkheid. Die definitie voedt de angst voor een samenleving waarin de staat alles van je afpakt en anderen profiteren van jouw harde werken. Die angst is de dood in de pot voor solidariteit. Zeker in combinatie met een doorgeschoten idee van maakbaarheid van het individuele leven.

Dat maakbaarheidsprincipe zorgt er bijvoorbeeld voor dat als je ziek bent, er eerst wordt gekeken naar wat je zelf fout hebt gedaan. Vervolgens wordt van je verwacht dat je tenminste 'strijdbaar' en positief blijft ondanks klachten en nare behandelingen.  Je ziet ditzelfde maakbaarheidsidee ook terug in de beschouwingen over mensen zonder werk: als je wilt werken, kun je werken. En als jou dat niet lukt, dan heb je vast niet goed genoeg gezocht, genetwerkt of is er toch iets mis met jou.

Ben je een gezonde vrouw in de dertig zonder relatie, dan ben je vast te kritisch of nee, misschien wel lesbisch. En bij monde van alle droomgoeroes - volg je passie, dan volgt het geluk vanzelf –wordt het helemaal duidelijk: succes dwing je af!

Nog afgezien van de onrechtvaardigheid van deze denkwijze - mensen worden immers beslist niet met gelijke kansen geboren(1) -  is het gevolg van deze denkwijze dat mensen zo op zichzelf gericht raken dat het collectief uit zicht verdwijnt. En dat is gek, want een mens is en blijft een groepsdier. Bovendien drijft juist onze kapitalistische samenleving op het sterke collectief. Niet voor niets geven cijfers van dalend consumentenvertrouwen onrust op de financiële markten met de welbekende vicieuze cirkels van stagnerende huizenmarkt en ontslagrondes tot gevolg.

Het motto is echter: mensen kiezen zelf en dus moeten ze ook zelf maar betalen voor wat ze nodig hebben. We roepen om het hardst: Waarom moet ik meebetalen aan de kinderopvang terwijl ik zelf geen kinderen heb? Waarom moet ik meebetalen aan de gezondheidszorg; ik ga nooit naar de dokter?! Waarom moet ik betalen voor studies van anderen? Waarom moet ik betalen voor de Afsluitdijk? Ik woon niet eens in de buurt! Waarom moet ik premies afdragen als ik een klus ook zwart kan doen?

Vandaar mijn oproep: wil de nieuwe Drees opstaan?! Want iemand moet ons toch kunnen uitleggen dat als ik in mijn eentje € 100,- moet ophoesten, mij dat € 100,- kost. Terwijl als ik dit bedrag samen met 10 mensen bijeen moet brengen, ons dit individueel slechts € 10,- kost. En dat dit bedrag allengs lager wordt naarmate meer mensen meedoen.

Wil er alsjeblieft een nieuwe Drees opstaan? Want iemand moet ons toch kunnen uitleggen dat we als samenleving, en dus ook als individu, allemaal gebaat zijn bij een sterk voorzieningenniveau. De mensen die ineens op straat kwamen te staan; de mensen die ineens met ziekte werden geconfronteerd... Zij weten het al! Zij hebben de andere werkelijkheid zelf ervaren: wie vandaag sterk is, kan morgen hulp nodig hebben!

Wil de nieuwe Drees opstaan? Want iemand moet ons toch kunnen uitleggen dat wanneer het eigenbelang de koers gaat bepalen, de samenleving op instorten staat?! De verzorgingsstaat is immers niet alleen gebouwd op het besef van ongelijke kansen, maar bovenal op het besef dat gedeeld welzijn gemeenschappelijk welzijn is. (2) We hebben elkaar nodig. Dàt is solidariteit.

Noten:

[1] Zie ter illustratie de documentaire Park Avenue: http://www.youtube.com/results?search_query=park+avenue+documentary&oq=park+ave&gs_l=youtube.1.1.0l10.4344.8380.0.10931.8.7.0.1.1.0.117.589.6j1.7.0...0.0...1ac.1.5C67f-4gIoc

[2] Zie bijvoorbeeld het boek van Wilkinson en Picket: The Spirit Level: Why More Equal Societies Almost Always Do Better. Voor een goede boekbespreking: http://karakter.m2mobi.com/waarom-gelijkere-samenlevingen-beter-functioneren/